"Mas mainam intindihin ang sitwasyom kaysa magreklamo at manghusga."
T R I S T A N
Tila napakabilis ng araw at ilang tulog na lang ay ga-graduate na ako sa fourth year. Wala na rin kaming gaanong pasok at panay na lang ang practice namin sa pagma-march at graduation song.
Sinubukan kong tawagan si Mama gamit ang Nokia 3310 ni Lola Mariah. Hindi na rin muna ako pumasok sa klase sapagkat alam kong mabo-boring lang ako sa school.
Nakaupo ako sa sofa at sinubukang kontakin si Mama. Agad namang nag-ring ang selpon niya. Katabi ko lang si lola at pinagmamasdan lang din ako sa aking ginagawa.
Napatingin naman ako kay lola at nagkapalitan pa kami ng ngiti. Masaya akong ibalita ang nakuha kong karangalan sa school.
Mas lalo pang lumapad ang akin ngiti nang may sumagot na sa aking tawag. Bihira kasi itong sagutin ni Mama sapagkat lagi itong busy sa kaniyang trabaho.
"Ma? May problema ba?" agad na bungad ni Mama sa kabilang linya.
"Ma?" mahinahong usal ko.
"O, Tristan? Hula ko, hindi ka na naman pumasok 'no? Hawak mo selpon ng Lola mo eh, pinagbabawalan kitang gumamit niyan sa school hindi ba?" sermon na naman ang inabot ko pero hindi ko na iyong pinansin at pinagsawalang bahala na lang.
Kilalang-kilala na nga talaga ako ni Mama. "Aba't sinabi mo pa, Maxine. Itong si Tantan, alam mo ba? Naku... nangulit na naman sa akin at naglambing na huwag na muna pumasok. Hindi naman ako makatanggi. Saka, may sasabihin iyan sa iyo, excited nga eh oh?" sabat ni lola kaya tila nakili ako at namutawi sa aking labi ang ngiti.
Nagbibinata na ako pero kapag iturin ako nina Mama at Lola para lang akong isang bata.
"Ano ba iyon?" tanong ni Mama.
"Ma, honor students po ako," bungad ko.
"Talaga, Anak?!" mababakas ang saya sa tono niya. "Congrats! I am so proud of you, I love you," napangiti kaming dalawa ni lola nang sabay. "Wala na, pawi na ang pagod ni Mama," dagdag niya pa.
"Ah, Ma? Makakarating po ba kayo sa graduation ko? Gusto ko po kayo magsabit ng medalya sa akin," paliwanag ko.
"Kailan ba iyang graduation niyo?"
"Sa makalawa na, Ma-"
"Makalawa? Naku, busy ako dito sa makalawa, may gagawin pa ako dito eh."
"Ano po bang gagawin niyo riyan, Ma?"
"Confidential, Nak. Hindi ko pweding sabihin sa iyo. Pero, babawi ako, promise iyan ni Mama."
Natahimik na lang ako at parang may biglang kumurot sa aking dibdib. Parang gusto kong magtampo kay Mama.
Kinagat ko na lang ang kuko ko sa aking narinig. Hinawakan naman agad ni lola ang likod ko at hinaplos iyon hudyat na naiintindihan niya ang nararamdaman ko.
"Nagtatampo ka ba? Sorry na, Nak. Busy lang talaga ang, Mama eh."
"Okay lang, Ma." Pumiki ako ng tawa sa kaniya. "M-may next time pa naman. I love you, Ma. Ingat po kayo riyan." Hindi ko na hinintay ang sasabihin ni Mama at agad ko ng ibinaba ang telepono.
Aaminin kong may kaunting sama ako ng loob kay Mama. May oras siya para sa trabaho niya, pero para sa akin kahit isang araw man lang wala?
Alam ko ang uri ng trabaho niya kaya kahit gustuhin ko mang magtampo, wala akong karapatan. May tungkulin si Mama para sa bayan. Ayaw kong makipag-kompetensya sa atensyon ni Mama. Mas pipiliin niya ang tungkulin niya kaysa sa akin.
Iyon ang masakit kapag anak ka ng isang sundalo. Mas una nilang minahal ang trabaho nila kaysa sa pamilya nila. Alam kong mas kailangan siya ng inang bayan. Hindi dapat ako magtampo nang ganito. Pero hindi ko mapigil ang sarili ko. Gusto kong suluhin ang oras na kasama siya.
"Ayos ka lang?" tanong ni lola.
"Oo naman, La." Ngumiting aso ako kay Lola. "Sige po pupunta na po muna ako sa kwarto ko," paalam ko.
Tumango na lang si Lola Maria bilang pagsang-ayon. Alam niyang gumagawa lang ako ng alibay para mailabas ko ang nasasaloob ko. Hindi kasi ako nagpapakita ng kahinaan sa harap ni Lola Maria.
Patago lahat ng iyak ko. Mabilis naman akong umakyat sa hagdan patungo sa aking kwarto.
Dumapa agad ako sa kama at kasabay noon ang unti-unting paglandas ng mga luha ko sa mata. Hindi ko maintindihan ang aking sarili, hindi ko alam kung bakit nga ba ako nakakaramdam ng kirut sa aking dibdib. Ibinaon ko na lang ang mukha ko sa unan.
Pinilit ko na lang itinanim sa aking utak na para sa ikabubuti namin ang gagawin ni Mama.
----
Dumating ang araw na pinakahihintay naming mga fourth year students. Ang graduation ceremony. Hindi ko alam kung bakit tila hindi ako excited sa tagpong ito. Parang may kulang sa akin na hindi ko maipaliwanag. May hinahanap ako na hindi ko matagpuan sa aking sarili at alam kong si Mama lang ang makasusumpong.
Naka-uniform na ako at hawak ang aking toga na susuotin ko sa graduation. Kasalukuyan pa akong nasa bahay kasama si lola na nag-aayos pa ng kaniyang sarili.
Nadatnan niya ako sa sofa na malayo ang tingin kaya lumapit ito sa akin at hinimas ang likod ko.
"Bakit parang hindi ka masaya?" bungad ni lola na nagpabalik sa aking ulirat. Napatingin ako sa kaniya at nangiting aso na lang. "Proud ako sa iyo, Tantan. Proud na proud. Tara at baka mahuli tayo sa martsa, pagpasensyahan mo na ang Mama mo ha? Pinigil ko rin iyan noon huwag pumasok sa pagsusundalo pero hindi ako pinakinggan. Nalaman ko na lang, nasa Military Academy na siya," dagdag pa niya saka umiling-iling.
Tumayo ako at niyakap ko si Lola Maria nang mahigpit. Siya na lang ang naka-iintindi sa akin ngayon.
"Salamat po, La. Tara na po, I love you, " sabi ko saka inaya na siyang lumabas ng bahay.
"Hmmm... Tika? Nasaan na iyon? Iyong Tristan na makulit? Pasaway? Napagod yata? Hindi ko nakikita ngayon eh?" Nagpalinga-linga siya sa paligid na parang may hinahanap kaya napangiti ako sa kaniya saka humakbay. Ngayon alam ko na kung saan ako nagmana ng ka-kornihan.
"Tara na nga, La. Pinagluluko niyo naman po ako eh. Tara, tawag na tayo tricycle ha?"
"Huwag ka ng malungkot, sayang iyong gwapo mong mukha kung sisimangot ka lang."
Muli na naman akong nangiti saka ko lang napansin na nakatingin na pala sa amin ang ilan sa mga kapitbahay namin. Halos matunaw ako sa titig ng ilan sa kanila.
Umandar na naman ang pagkapilyo ko kaya kumaway ako sa kanila na parang nangangandidato.
"Susmaryusep bata ka, tara na." Natawa na lang ako nang bahagya sa reaksyon ni lola sapagkat namula ito.
Isinara niya ang aming pinto saka bigla niyang hinablot ang kanang kamay ko at agad na dinala sa gilid ng kalsada. Ramdam ko pa rin ang tingin ng ilan sa aming mga kapitbahay pero hindi ko na iyon pinansin.
Hindi ko naman sila kilala pa masyado sapagkat bihira akong lumabas ng bahay kaya ganoon na lang ang titig nila sa akin. Siguro iniisip nilang, "May Apo pa pala si Maria?" napangiti na lang ako sa sarili kong biro.
----
Dumating kami sa venue ng graduation. Nakahanda na ang lahat at mababakas sa hitsura ng bawat kamag-aral ko ang saya gayon din ang mga magulang nila.
"Ma'am, nandiyan na pala si Tristan," rinig kong usal ni Ian sa aming advicer.
Nagpaalam na muna ako kay lola upang pumunta sa kinaroroonan ng aming guro.
"Buti naman at nakarating ka nang maaga rito, akala ko mala-late ka na naman. Ito iyong program, ikaw ang manunumpa ha." Ini-abot sa akin ng aming advicer ang program.
Agad ko naman iyong kinuha at binuklat. Napangiwi pa ako nang makita ang mukha ko na naka-imprinta. Binasa ko na rin ang panunumpang sasabihin ko.
"Buang," bulong sa aking ni Ian. Kaya natawa ako nang bahagya.
"Congrats pala Yssay ha, papalibre ka ba mamaya?" tanong ko.
"Oo, after graduation may hinanda si Mama at Papa, nandoon sa homeroom, saka mamaya sa bahay niyo, magpa-party tayo."
"The best ka talaga, Yssay. Yamanin din," biro ko pa.
"Hindi mo pa suot iyong toga mo, akin na, isusuot ko na sa iyo." Hinablot na ni Ian ang toga ko at pumuwesto sa likod ko. Hinayaan ko na lang siyang gawin iyon. Lumapit din si Yssay sa akin at itinali ang toga sa tiyan ko.
"Salam-" Biglang hinigpitan ni Yssay ang pagkakatali sa dibdib ko kaya nahinto ako sa pagsasalita..
Napatawa na lang din si Ian sa naging reaksyon ko.
"Brutal mo talaga, Yssay," saad ko na agad niyang sinuklian ng mapang-asar ni ngisi.
"Sige na, magsisimula na ang martsa, pumuwesto na kayo roon, sama niyo na mga parents niyo," usal ng advicer namin.
Wala na kaming inaksayang oras at nagsimula na nga kaming puwesto sa lugar ng pagma-martsahan namin. Katabi ko lang noon si lola nang biglang may magsalita mula sa likod ko.
"Ma, ako na." Napatingin kami ng dahan-dahan ni lola sa pinagmumulan ng tinig.
Nanlaki pa ang dalawa kong mata nang makita ko si Mama. Niyakap ko na siya nang mahigpit at hindi na alintana ang mga tao sa paligid ko.
Doon ko napansing naka-uniform pa si Mama. "Ma... Dumating ka... Naka-uniform ka pa." Natawa ako bago bumitaw sa pagkakayakap sa kaniya.
"Buti naman at nandito ka na. Parang pinagbaksakan iyan kahapon ng langit at lupa, Maxine" usal ni lola.
"Sorry, Nak hmmm... Busy si Mama sa trabaho, nag-AWOL nga lang ako eh. Hindi na ako nakapagbihis sa bahay baka kasi hindi ko na maabutan ang graduation ceremony mo. Mabilisan lang ito at babalik pa agad ako sa Headquarter, gusto ko lang makita ka at maihatid. Ito ang ikalawang pagkakataon na nag-AWOL ako." Napakagat ng labi niya si Mama.
"Pangalawa po? Napaka-especial naman po pala ng AWOL mo, Ma. Salamat. Paano po iyan, mapapagalitan po kayo..."
"Huwag muna isipin. Focus ka na sa graduation niyo hmm... I love you..."
Napangiti lang ako sa kaniya hanggang sa magsimula na ang martsa namin. Nawala lahat ng pangamba at lungkot ko nang makita ko si Mama.
Hanggang sa naupo na kami isa-isa sa aming mga upuan at nagsimula ng magsalita ang MC sa itaas ng stage.
Nasa harap kaming tatlo nina Yssay at ako ay nakasandal na lang sa backrest. Pinipilit labanan ang pagkabagot.
"Yabang naman, naka-uniform pa Mama niya, ano iyon? Nagpapakitang gilas? Para pag-usapan? Naku, papansin e Air force lang naman trabaho niya duh?" rinig kong bulong ng kaklase ko mula sa likod.
Haharap na sana ako pero hinawakan ako ni Yssay sa hita. Tumingin ako sa kaniya saka ngumiti at hindi nagpatinag.
"Mate, ang ganda mo naman ngayon," sambit ko sa nagsalita.
Bigla siyang napahawi ng kaniyang buhok. "Pero, Mate. Hindi nagyayabang Mama ko. Nagmamadali iyang pumunta rito para um-attend, nag-AWOL nga iyan eh. Tumakas sa trabaho niya para makapunta lang dito kaya hindi na nakapagbihis sa bahay. Hindi niya pinagyayabang uniform niya at higit sa lahat, Mate. Air Force ang Mama ko, hindi Air force lang," paliwanag ko.
Napayuko na lang siya sa narinig niya mula sa akin. "Tika, hindi ba iyon Papa mo iyong namimigay ng Flyers na may naka-imprintang mukha niya? Mangangandidato yata iyan eh. Panay kamay sa Papa at Mama ko," sabi ni Ian.
Natawa ako ng bahagya mula sa aking narinig na sinabayan naman ni Ian.
"O.M.G, maglo-lawyer ako pero I think, may violation na agad ako sa Republic Act, parang trip ko manakit ng hayop," usal naman ni Yssay.
Parang kanina lang eh pinipigil pa ako na huwag ng patulan pero hito siya at sinasabayan na kaming dalawa ni Ian.
"So-sorry," usal na lang ng ka-mate namin.
"Wala iyon, Mate. Congrats pala!" sabi ko na lang saka humarap na sa nagsasalita sa stage.
Natapos nga ang graduation ceremony at tulad ng inaasahan ko. Umalis na naman si Mama upang bumalik sa headquarter nila. Kahit papaano naging okay na ako kasi pinuntahan pa rin ako ni Mama sa graduation ko at isinabit pa sa akin ang medalya ko. Kontento na ako roon kahit sa maikling oras lang na nakasama ko ulit si Mama.
Pagkatapos kumain sa homeroom ay agad naman kaming nagtipong tatlo sa bahay kasama si Lola. Wala kaming ginawa ng araw na iyon kung hindi ang kumain at sa totoo lang ay sinubukan naming uminom ng alak at hindi ko iyon nagustuhan.
Nakakaisang tagay pa lang ako ay bigla na lang umangat ang ulo ko sa ere. Hindi namin pinaalam kay lola sapagkat kaming tatlo ay nasa loob ng kwarto ko.
Si Yssay nga ay napasayaw at head bang na kahit walang tutog habang si Ian naman ay nakahandusay na sa sahig.
Ako naman ay tawa na lang nang tawa habang nakatingin sa kanilang dalawa. Ito ang unang araw na uminom kami at doon ko unang nalasahan ang alak.
Itutuloy...