#TDSAChapter01
“Nay, nakainom na po ba kayo ng gamot kagabi?” tanong ko sa Nanay ko.
‘di ko kasi naabutan si Nanay kagabi dahil marami-rami akong ginawa. Nag tutor pa ako sa anak ni Aling Nena, at saka gumawa na rin doon ng proyekto. Tuloy tulog na silang lahat.
“Sabi ko sa’yo Nay, na uminom ka nang gamot para hindi ka sumasakit ang likod saka katawan niyo,” paalala ko nito nang busy pa rin sa pagaayos sa kakarampot na pagkain.
Maaga kasi siyang nagising. Naghain ng pagumagahan namin. Kasabay yata ng pagkagising ko si Nanay, kahit alam niya naman na kaya ko nang gawin ang mga trabahong ginagawa niya.
As usual ay manglalabada naman siya. I know her a lot as her daughter, kahit bawal ay ginagawa. Ganyan tayong mga tao kahit alam natin nakakasama ay pilit pa rin nating ginagawa. We take the risk even we know what the consequences ahead, and in spite of what we are doing.
Hindi niya alintana ang sakit. Kahit may sakit ay pilit pa ring kumakayod para sa aming magkakapatid.
May malubhang karamdaman kasi siya dahil narin sa kakakayud sa amin. Labandera lang kasi si Nanay at ang itay naman namin ay walang trabaho puro inom at sugal lang ang ginagawa. Hindi man lang naisip na tumulong kay Nanay tapos tatlo pa kaming magkakapatid.
“Hindi pa nga anak, pupunta ka na ba ng school niyo?” tanong ni Nanay.
“Opo Nay, maaga po kasi kami dahil may gagawin pa po,” sabi ko kay Nanay.
I lied at her, kasi pupunta ako ng maaga para makapagtrabaho at sideline na rin. 
Hindi alam ni Nanay na namasukan ako sa isang tindihan malapit sa school para na rin may maitulong sa mga pangangailangan namin pang araw araw.
“Sige, Nay, papasok na ako, saka ‘wag mong kalimutang uminom ng gamot,” paalala ko sa kanya.
Mahirap na baka kung ano pang mangyari sa kanya. Wala pa naman ako, pero nandiyan pa naman si Anton at malapit lang din siya kay Nanay. Maaasahan na rin ang buso namin na si Amy.
“Kumain ka na ba?” tanong niya. Nagpikit balikat ako bago sumagot.
“Sa school na po ako kakain,” sagot ko.
‘cause I know may pagkain naman laging dala si Ate, yung kasama ko sa tindahan na pinagtratrabahuhan ko.
Hindi na rin ako kumain dahil hindi ako gutom. Kahit ang totoo ay itinira ko talaga ang pagkain para sa mga kapatid ko.
Ako ang panganay kaya iniisip ko ang kapakanan ng mga nakakabata kong kapatid.
“Sure ka anak, baon mo oh!” bigay niyang bente sa akin.
“Nako ‘wag na po Nay, may pera pa naman ako,” sagot ko, “itabi niyo na po ‘yan Nay, para may pambili ka nang gamot, saka tutulong na rin po ako.” Nakangiting saad ko.
Kahit hirap kami sa buhay ay may kakayahan parin akong ngumiti at maging masaya kahit kapos palad pa kami. At least may pamilya ako, at masaya kaming nagkakasama. Hindi rin naman ganun kasama ang Tatay namin dahil may araw naman itong tumutulong kay Nanay lalo na sa pagaaral ko.
“Nakong batang ito, manang mana ka talaga sa tiyahin mo,” ngiting aniya ni Nanay sa akin.
“Sige na po, aalis na talaga ako, “ sabi ko bago lumabas sa isang pinagtakip takip na yero naming bahay.
Oo, ganun kami kahirap, kaya nga gusto kong makapagtapos ng pagaaral para maiahon naman ang pamilya ko sa hirap. 
Ganun nalang rin ang bungad ng maaliwalas na hangin mula ng ako’y lumabas medyo may dilim paman ay binagtas ko na ang paaralan namin. Hindi naman iyon ganun kalayo parang 10 kilometro lang din ang layo.
Sanay na akong maglakad magisa dito. Wala naman masamang nangyari dahil, matao naman ang lugar. Hala! Squatter ang lugar. Kaya parang siga narin ang mga tao dito at higit sa lahat ay kakilala ko na.
Syempre ang mga mahihirap nagkakilanlan. 
Nasa kalahating lalakarin paman ako ay napatigil ako sa isang saglit.
Hindi kaya biro ang maglakad ng ganito kakalayo. Kahit sanay na ako ay nakakapagod pa rin talaga.
Huminga ako ng malamin saka umupo sa isang tabi. May mga studyanteng nang pumupunta sa school na nakasakay ng motor. Sa maliit na bagay  ay naiingit ako. Kung may kaya lang kami ay sana sumasakay ako ngayon hindi naglalakad. Tinitipid ko lang din ang pero ko para sa mahahalagang bagay.
Gusto na naman talagang sumakay pero mas lalo lang namang magasto kaya mabuti na lang nang makatipid.
Since highschool palang ako ay ganito ng nararanasan ko. Parang baliwala na rin naman sa akin kaya okay lang rin. Nasa first year college palang ako na ngayon ay second semester na. Kaya nagpursigi talaga ako para pagkatapos ay makatulong na.  Kung pwede lang na hindi na lang pumasok ay magtratrabaho ako, gagawin ko talaga para makatulong.
Saka buti nalang rin at may dalawang half day lang ako sa isang linggo. Silbi, wala akong klase sa bawat hapon ng Tuesday and Thursday. Kasi naparesched ko na sa Dean buti nalang din at pinayagan ako. Since maganda naman ang grades ko.
Hindi paman nalalayo ang iniisip ko ay nagsimula na ulit akong maglakad. Mga bandang alas 9 pa ang unang klase ko tapos vacant na ulit ng isang oras. Kaya okay lang sa akin na mapagod at least may oras parin akong makapaghinga sa free time ko.
“Oy! Anna,?” tawag ng kung sino.
Kaya agad ko itong tinabuyan ng tingin. May nakahintong motorsiklo.
“Ady, ikaw pala, napaaga ka yata?” Tanong ko.
Si Ady o Adelyn ay isa sa mga naging close ko sa highschool but we’re not at the same courses mag guguro kasi siya at ako naman ay Tourism Student.
“May gagawin lang, pero sabay kana sa amin ni Kuya.” Aya niya naman sa akin.
“Nako! ‘wag na malapit lang naman,” tanggi ko.
Of course my hiya rin naman ako, I’m not those people na ang gagawin ay grab the opportunity hindi ako ganung tao.
“Sige na, para maaga ka ring matapos.” Sabi niya.
Alam ni Ady kung bakit maaga akong pumapasok dahil may shift pa ako sa tindihan. Kaya hindi narin ako muling tumanggi at makisakay na lang. Minsan naisip ko na may mabubuting tao rin talaga na handang tumulong.
I know that she’s not the only one who treated me like this kasi matagal ko nang alam na may gusto ang Kuya niya sa akin. Hindi ko lang din pinansin.
I admire, Ady sa pagtulong niya sa akin, kahit nung nasa highschool at sa senior high pa lang kami.
Ilang minuto lang namin tinakbo ang paaralan bago kami nakarating. Inihatid nila ako sa tapat ng pinagtratrabahuhan ko. Kaya, agad akong bumaba at nagpasamat na.
“Salamat ah! Ady, Kuya Ace,” paghingi ng pasamalat ko sa kanilang dalawa.
“Ilang ulit ko nang sinabi sayo Anna na Ace na lang itawag mo sa akin.” Sagot naman ng Kuya ni Ady. “‘di naman nalalayo ang agwat ng edaed natin Anna.”
Hindi parin ako sanay kahit na tawagin ko siyang Ace, dahil parang Kuya ko na rin naman siya.
“Sige, Salamat ulit.” Paalam ko.
Sadyang hindi ako sanay talaga. At nakasanayan ko na naging magalang kaya, ganito lang ako.
Agad akong pumasok sa loob ng tindahan.
Bumungad kaagad sa akin si Ate Freda.
“Good morning po, Ate Freda.” Bati ko sa kanya.
Siya kasi ang nagpapasok sa akin dito kaya may trabaho rin ako. Kasi kailangan na kailangan ko para sa mga project at babayarin sa school nakakatulong naman talaga itong part-time ko. Lalo na sa pagaaral ko.
“Good morning Anna, kumain kana?” tanong kaagad sa akin ni Ate.
“Mamaya na po, aayusin ko muna ito.” sagot ko habang turong turo ang mga kalat na pinagpipilian ng mga studyanteng namimili sa tindahan na ito.
“Anna, sabayan mo na ako. Saka dinamihan ko talaga para na rin sa iyo.” Alam na ni Ate Freda ang takbo ng buhay ko kaya siguro sanay na ito.
May mga tao rin kasing kayang umitindi. Like Ate Freda ay ganyan siyang matulungin sa akin. Siya pa nga ang nagpapasok sa akin dito. Kaya lubos na nagpasalamat ako sa kanya dahil nagkaroon pa ako ng trabaho at higit sa lahat ay nakakatulong pa ako sa gamot ni Nanay.
“Sige po, Ate nagugutom na rin po ako.”saad ko dahil kumakalam na rin ang sikmura ko. Kanina pa lang.
Agad akong pumunta kay ate na nasa lamisa at nakahanda na ang pagkain.
“Kumusta na ang nanay mo?” tanong ni Ate Freda sa akin.
“Okay, naman po Ate,” sagot ko habang kumukuha ng alam saka kanin. 
“Maayos kung gayon.” sabi niya lang tapos ay nagsimula na kaming kumain.
Ganito lang ang bawat araw namin ni Ate Freda, parang kapatid ko na nga siya. Kung hindi siya ang kasama ko ay ang pamilya ko naman.
Wala akong masyadong kaibigan sa university na pinag-aralan ko ngayon dahil tingin nila sa akin ay gold digger. Na mahirap ako at ang una nilang nakikita ay paglikitaan ko lang sila.
I doubt myself.
Hindi ako ganun kahit wala kaming makain hindi ko maisip ang masamang bagay o kaya naman ay maisipan magnakaw dahil nakakasira ito sa dignidad ng isang tao.
Dalawang oras lang ang shift ko dito paransa pang umaga kaya tapos narin ang shift ko dito sa tindihan at ngayon naman ay magbibihis na naman ako para sa pagpasok.
Buti nalang talaga ay may pinagkakaabalahan ako.
Dahil Wednesday ngayon ay marami na naman kaming gagawin. Bilang isang tourism student ay kinakailangan namin alamin ang bawat tourist spot sa bansa.
Mabuti nalang talaga at preferred ako ngayon dahil nakapag internet ako kagabi tapos ay inisa-isang mimemorize ang mga magagandang tourist spot sa bansa natin.
Pagpasok ko palang ay ang dami nang nakatingin sa akin. Aaminin ko na naaawa sila sa sitwasyon ko pero I don’t want their pity. Dahil sa akin okay lang naman ako. Hindi dapat kaawaan dahil nandito pa naman ako at nagaaral.
Sometimes ang mga tao talaga at mahirap kong unawain lalo na sa maliit na bagay pa lang ay pinaguusapan na. Hindi naman malakihang issue pero pinagkakalat grabi makareact at manghusga. Imbes na magalit ay pinapabayaan nalang dahil ganyan naman sila hindi na mababago pa. Kahit pilitin pa nating baguhin kung ganyan na talaga wala ng pagasa.
Nakayuko lang akong naglakad habang dala ang kalumaang bag ko sa kaliwang kamay. Hindi ko gusto ang tingin ng karamihan sa akin. Dahil nakakailang lalo na sa mga mata nilang grabi ang husga.
May naaawa, pero mas nananaig ang mga walang kwentang pantasya nila sa akin. They say I’m wore, I’m slot and bitch.. but I don’t want to react those paratang kasi hindi ako ganun. Mas alam ko ang sarili kaysa sa kanila.
Nasa hallway pa lang ako, dahil nasa dula pa naman ang department ng cast. Nang nasa puntong nakabangga ako. Hindi kaagad ako nakatingin dahil baka sigawan na naman ako.
May trauma na ako dahil halos araw araw na akong nasisigawan ng mga kapwa estudyante dito.
“S-sorry…” paghingi ko agad ng patawad. Inilibot ko ang tingin ko, marami nang nakatingin.
Ang iba ay nagbubulung-bulungan.
“My god, she’s making a scene again! That bitch..”
“The freaking wore!”
“That’s pasakit lang talaga, girls stop messing your eyes to that woman.”
Usually sanay na ako, pero kahit anong pilit kong maging okay ay masakit pa rin talaga lalo na harap harapan nilang sinasabi sa akin o pinaparinig.
Sa una hindi ko napansin, pero nanglaki ang mata ko nang maamoy ang cake. At doon ko napagtanto na natapon pala ang dala nitong cake, kasi nasa sahig na at puro puro na. Kaya kinakabahan kaagad akong pinulot ang maduming cake sa sahig.
Marami na kaagad tumatakbo sa isip ko, kung ano-anong bagay.. nakakakaba!
Nang mailagay na sa ayos ang cake kahit madumi ay humarap na ako sa kanya.
Takot parin akong nakayuko sa kanya. Alam ko na lalaki ito, pero hindi naman niya ako sasaktan. Hindi ko naman sinasadya.
“S-sorry, hindi talaga.. ko sinasadya,” bigay ko habang utal parin ako.
“What!?” mahinang sigaw niyang tanong sa akin.
Kaya ang kaba ko ay umakyat na sa buong katawan ko at nanginginig na ang kalamnan ko.
“H-hindi ko talaga sinasadya, sorry.. sorry w-wala akong pambayab..” sabi ko habang nakalahad parin ang mga kamay kong mapuruhan narin ng icing ng cake.
“What should I do that?” tanong niya sa akin, “should I accept that if I know that’s messy?”
Ngayon ay medyo kalmado na ang boses niya. Hindi katulad kanina na parang galit siya sa akin. Napatingin siya sa mga estudyante, napansin niya yata na pinanliligiran na kami.
“Sorr—” paghingi ko sana ng patawad ulit pero pinutol niya ito at siya’y muling nagsalita.
“Even you feel sorry, you can’t back the cake. So, please stop saying sorry, and it’s okay,” mahinahong sabi nito sa akin.
Kaya napatingin na ako sa kanya.
Yung nakatingin sa mukha ng artista na sa TV mo lang makikita ay heto siya ngayon at nakatitig sa akin. Hindi ko naman nakikitaan ng sama ang bawat titig niya pero alam ko na dismayado siya dahil sa natapong cake.
“Pero, k-kasalanan ko pa rin, I really am s-sorry sir..” saad ko.
Pero ganun lang din ang ekpresyon ng mukha niya.
“Okay, no one’s fault and beside next time try to look your way, okay?” sabi niya lang tapos ay tinawag na siya ng kasama niya. “And stop calling me sir, we’re both student here,” he said before he lead the way together with his buddy.
“Patrick, we’re almost late, what happened?” tanong kaagad ng kasama nitong lalaki rin.
Naglakad lang ako dahil doon naman ako papunta sa kinaroroonan nila.
“Nothing,” sagot niya lang sa kasama tapos ay tumingin ulit sa akin napahinto. “Excuse us.” sabi niya tapos ay umalis na siya kasama ang isa rin lalaki.
Tulala parin ako sa daan, hindi ko na nga alintana na may dumadaan parin. Kaya nung may tumapik sa aking balikat ay nabuhayan ulit ako.
“Hoy, tulala ka diyan, at saka bakit ang dumi ng kamay mo?” tanong kaagad ni Micah isa sa mga ka close ko rin sa school. Naglakad na kami.
“Ah.. yung lalaki kasi nabanga ko tapos natapon itong cake,” sabi ko dahil hawak ko parin ang cake na natapon ko mula sa pagkabangga namin.
“Anong gagawin mo diyan?” tanong ni Micah.
“Ewan ko Itatapon?” Pabalik kong tanong. “Nadumihan naman rin ito kaya hindi na rin makain, itapon na lang natin.” Sabi ko.
Kahit sayang ay tinapon ko nalang ito sa isang malapit na basurahan.
“Buti hindi ka pinabayad Ann?” Tanong niya.
“Buti nga, wala pa naman akong ikabigay.” sagot ko. Wala akong budget sa mga cake cake na ‘yan.
Ulit ay binagtas na rin namin ang room na pagklaklasihan namin. Dahil second semester na ay about Cultural Tourism naman ang topic namin ngayon. Kaya nung nakarating kami sa room ng Fine arts at umupo na rin kami at inilagay ang gamit sa gilid.
Marami rami naring tao sa loob pero abala ito sa pagcecellphone. Kaya ang ginawa ko ay kinuha ko ang mga naisulat ko kagabi at nag review.
Ganito lang talaga ako. Wala naman akong gadgets para gamitin, kaya isinulat ko nalang para hindi mawala.
Ilang minuto lang din ang lumipas ay dumating na ang isa sa mga professor namin.
“Good morning,” sabi lang nang professor at saka na kami tinawag tawag para mag recit sa unahan. Binubulong ko parin ang mga lugar para hindi ko malimutan.
“Miss Gonzales,” tawag ng professor habang shina-shuffle ang index card na may pangalan namin.
“Spill the five tourist spot in Luzon including the names.” sabi ng professor kaya tumayo naman si Jinks sa harapan.
“Good Morning, First Manila, Philippines Capital with colonial core. Baguio, Burnham park, Camp John Hay and resort. Tagaytay, Town above taal lake and volcano island. Intramuros, Fort Santiago and heritage churches. Last, Vigan City, Mestizo District mansions and museum.” Sabi niya sa harap tapos ay umalis narin.
Alam ko lahat ng sinasabi niya sana ay may isasagot pa ako.
“Next, Lopez?” tawag sa akin ng professor. “Spill the five tourist spot in Visayas.” sabi niya.
Kinakabahan ako pero tumayo pa rin ako para makapunta sa harap. Hindi ko na lang din pinansin ang mag ka-seatmate na nakatingin sa akin.
“Anna’s making a scene lately, did you know that?”
“Yes we know that, when she bumped someone- I mean the gorgeous guy holding a cake,” they gossiping me.
“Natapon nga ‘yung cake.. Ewan ko hindi naman pinagalitan, ang hot pa nilang dalawa.”
Naglakad na lang ako ng walang naririnig sa mga sinasabi nila.
“Cebu City, Cebu City, dive sites and beach resort. Bohol, Chocolate hills, scuba diving and tarsier. Mactan, Small, vibrant coral island with resorts.” Sabi ko sa tatlo tapos ay bumuntong huminga. “Mandaue City, water parks. Olang—” putol ko dahil may lumapit Kay Sir tapos ay binulungan kaya ako naman ay huminto muna.
“Sir, we have our new students transferee here.” bulong pero rinig ko lang naman.
Students so marami?
“Okay, tell them to get inside.” sabi ni Sir tapos ay bumalik ang tingin sa akin. “last tourist spot Ms. Lopez.”
“Olango island, island with protected wildlife and reef. That’s all.” pagtatapos ko. Kaya ay babalik na sana ako nang tawagin ako ni, Sir.
“Ms, Lopez, give them a chair,” sabi ni Sir sa akin. Kaya ako ay tumingin na rin sa bagong dating na mga transferee.
Laking gulat ko ng magtama ang mga tingin namin yung nakabanggaan ko kanina.
Ganun parin ang ekpresyon parang blangko lang. Kaya naglakad na ako papunta sa kanila. Pero hindi paman ako nakalapit ay may lumapit na sa kanila. Nagulat na man ako ay nilapitan sila.
“Follow me,”
***
The first chapter is very good